Tên luận án: Nghiên cứu việc chuyển thể từ tiểu thuyết tài tử giai nhân Trung Quốc sang truyện thơ Nôm Việt Nam (Khảo sát 3 tác phẩm: Truyện Song Tinh, Hảo cầu truyện, Ngọc Kiều Lê)
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 9220121
Họ và tên nghiên cứu sinh: Nguyễn Văn Hoài
Người hướng dẫn khao học: PGS.TS. Lê Giang
Tên cơ sở đào tạo: Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - ĐHQG-HCM
+ Tóm tắt nội dung luận án
Hiện nay, đi sâu nghiên cứu việc chuyển thể (adaptation) từ tiểu thuyết chương hồi tài tử giai nhân Trung Quốc sang truyện thơ Nôm với từng cặp đôi tác phẩm chưa có nhiều. Nhìn chung, mảng truyện thơ Nôm chuyển thể này vẫn chưa được tìm hiểu một cách thấu đáo, có tính bao quát, hệ thống ở góc độ thể loại. Từ tác phẩm tự sự bằng văn xuôi chuyển sang tác phẩm tự sự bằng thơ tất yếu có sự thay đổi không nhỏ. Tác giả truyện thơ Nôm đã chuyển hóa tiểu thuyết Trung Quốc thành tác phẩm của mình như thế nào? Chúng ta cần tìm hiểu để thấy rõ những dị biệt giữa hai thể loại tự sự này. Tiếp cận đối tượng nghiên cứu thông qua quá trình chuyển thể với vai trò sáng tạo của tác giả truyện thơ Nôm, từ đó rút ra những đặc tính, nguyên tắc nghệ thuật chung của nhóm truyện thơ Nôm này là việc làm hết sức cần thiết. Đó là mục tiêu mà đề tài hướng tới. Tuy nhiên, với thời gian hữu hạn của một luận án, đề tài chỉ chọn khảo sát, nghiên cứu 3 tác phẩm là Truyện Song Tinh, Hảo cầu truyện và Ngọc Kiều Lê.
Với mục tiêu nói trên, người viết sử dụng phương pháp loại hình và phương pháp so sánh loại hình, kết hợp với phương pháp thực chứng, phương pháp hệ thống, phương pháp phân tích tác phẩm văn học,… để thực hiện các nội dung của luận án. Cụ thể là các chương mục sau đây:
Chương 1- Tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề: trình bày các nội dung liên quan đến lịch sử vấn đề được nghiên cứu và cơ sở lí thuyết của đề tài. Chương 2- Khái niệm, phân loại tiểu thuyết tài tử giai nhân và truyện thơ Nôm tài tử giai nhân: Chương này giải quyết những nội dung có tính cơ sở lí luận và thông tin tư liệu liên quan đến đề tài, gồm: (1) Thuật ngữ, cách hiểu, tiêu chuẩn xác định “tiểu thuyết tài tử giai nhân”; (2) Vấn đề phân loại, xác định loại truyện thơ Nôm tài tử giai nhân và giới thiệu 3 cặp đôi tác phẩm được nghiên cứu. Chương 3- Việc giản hóa nguyên tác của truyện thơ Nôm chuyển thể: Đây là nguyên tắc nghệ thuật căn bản được quy định bởi đặc tính thể loại khi chuyển thể từ tiểu thuyết chương hồi sang truyện thơ Nôm. Chương này trình bày 2 biện pháp giản hóa căn bản là giản lược chi tiết, khái quát sự kiện và giản lược tình tiết, nhân vật. Chương 4- Sáng tạo nội dung tự sự và việc thi hóa, nhã hoá của truyện thơ Nôm chuyển thể: Chương này phân tích, chứng minh các luận đề sau: (1) Sáng tạo nội dung trong truyện thơ Nôm chuyển thể (Sáng tạo nội dung tự sự có trong nguyên tác và Sáng tạo nội dung tự sự ngoài nguyên tác); (2) Việc thi hóa, nhã hoá của truyện thơ Nôm chuyển thể (Trữ tình hoá – thủ pháp thi hóa truyện thơ Nôm chuyển thể; Nhã hoá tác phẩm bằng các biện pháp tu từ cổ điển).
+ Những kết quả của luận án
1. Trên cơ sở tham chiếu cách hiểu của học giới Trung Quốc, luận án đã làm rõ thuật ngữ “tiểu thuyết tài tử giai nhân”. Thông qua việc xem xét kiểu loại nhân vật chính, mô hình cốt truyện, chủ đề tư tưởng, người viết đã biện giải, đưa ra tiêu chí xác định loại “truyện thơ Nôm tài tử giai nhân”, khu biệt với những loại truyện thơ Nôm khác có nội dung, hình thức gần giống nó. Đây là một vấn đề có đóng góp về phương diện lí luận.
2. Đây là công trình lần đầu tiên mối quan hệ giữa Định tình nhân/ 定情人 và Truyện Song Tinh, Hảo cầu truyện/ 好逑傳 và Hảo cầu tân truyện, Ngọc Kiều Lê/ 玉嬌梨 và Ngọc Kiều Lê tân truyện được nghiên cứu so sánh cụ thể. Thông qua phân tích những phương thức chuyển thể cơ bản của tác giả truyện thơ Nôm, luận án đã chứng minh rõ 2 nguyên tắc nghệ thuật có tính phổ quát của truyện thơ Nôm khi chuyển thể từ tiểu thuyết chương hồi Trung Quốc, đó là việc giản hóa nguyên tác và thi hóa, nhã hóa tác phẩm. Qua đó, luận án đã góp phần cho thấy một cách cụ thể những dị biệt nổi bật giữa một tác phẩm tự sự được viết bằng thơ với một tác phẩm tự sự được viết bằng văn xuôi về mặt hình thức, ngôn ngữ và phong cách nghệ thuật.
3. Để thực hiện đề tài này tác giả luận án và những cộng sự đã phiên dịch 3 tiểu thuyết chương hồi của Trung Quốc là Định tình nhân, Hảo cầu truyện và Ngọc Kiều Lê. Ba bản dịch ở phụ lục luận án tuy chưa được xuất bản, nhưng bảo đảm tính khả tín, cũng có thể xem là đóng góp của công trình nghiên cứu này.
+ Khả năng ứng dụng trong thực tiễn
1. Làm rõ thuật ngữ “tiểu thuyết tài tử giai nhân” và đưa ra tiêu chí xác định loại “truyện thơ Nôm tài tử giai nhân” khu biệt với các tiểu loại truyện thơ Nôm khác, là một đóng góp về phương diện lí luận, có thể vận dụng vào việc nghiên cứu truyện thơ Nôm ở góc độ loại hình và thi pháp. Danh sách, thông tin cụ thể về từng truyện thơ Nôm mà luận án dẫn ra cũng giúp ích cho học giới về mặt tư liệu nghiên cứu.
2. Trong luận án, 2 nguyên tắc giản hóa và thi hóa, nhã hóa của truyện thơ Nôm được chứng minh cụ thể, cho thấy rõ quy luật sáng tạo của tác giả truyện thơ Nôm trong quá trình chuyển thể; những phương thức chuyển thể với dẫn liệu phân tích, chứng minh cụ thể, giúp thấy rõ kĩ thuật chuyển thể của tác giả truyện thơ Nôm. Những nguyên tắc nghệ thuật, phương thức chuyển thể và dẫn liệu nêu ra trong luận án có thể vận dụng vào các công trình nghiên cứu truyện thơ Nôm chuyển thể khác.
3. Bản phiên dịch 3 tiểu thuyết Định tình nhân, Hảo cầu truyện, Ngọc Kiều Lê ở phụ lục luận án tuy chưa xuất bản, nhưng có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho học giới.
+ Những vấn đề còn bỏ ngỏ cần tiếp tục nghiên cứu
Ngoài 2 nguyên tắc chuyển thể mà luận án khái quát, chứng minh, truyện thơ Nôm chuyển thể vẫn còn một số đặc tính cần tìm hiểu nữa, như việc dân tộc hóa, cá tính hóa,… Nhưng những đặc tính này không phải truyện thơ Nôm chuyển thể nào cũng có, không phải là nguyên tắc phổ quát, có thể xem là những trường hợp cá biệt. Các vấn đề này người viết sẽ tìm hiểu tiếp sau khi khảo sát nhiều hơn nữa những truyện thơ Nôm chuyển thể.
Hãy là người bình luận đầu tiên