Tính cách văn hóa Đức - NCS. Nguyễn Thị Bích Phượng

Tên đề tài luận án tiến sĩ:  Tính cách văn hóa Đức
Chuyên ngành:  Văn hóa học.     Mã số: 62.31.70.01
Họ và tên nghiên cứu sinh: Nguyễn Thị Bích Phượng
Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH. Trần Ngọc Thêm
Tên cơ sở đào tạo: Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn - ĐH Quốc gia TP. HCM

1. Tóm tắt nội dung luận án 
Cộng hòa Liên bang Đức là quốc gia đông dân nhất và có tiềm lực kinh tế mạnh nhất trong khối các nước thuộc Liên minh Châu Âu (EU). Đức cũng là dân tộc đặc biệt đã “sản sinh” cho nhân loại những nhân vật đặc biệt, đồng thời, cũng là dân tộc có nhiều thăng trầm trong lịch sử, nhất là lịch sử hai cuộc Thế chiến. Việt Nam được xác định là đối tác quan trọng trong hợp tác phát triển của Đức tại Đông Nam Á. Vì thế, Đức là quốc gia thành viên của EU đầu tư nhiều nhất vào Việt Nam ở các lĩnh vực như kinh tế, y tế, môi trường, giáo dục và văn hóa. Những hợp tác nói trên tạo điều kiện cho sự gặp gỡ, tiếp xúc giữa người Việt và người Đức và sự hiểu biết tính cách lẫn nhau sẽ là tiền đề cho hợp tác thành công. 
Hiện ở Đức có gần 160.000 người Việt Nam đang sinh sống, làm việc và học tập. Ngược lại, ở Việt Nam, hơn 70.000 người đã từng học tập, làm việc ở Đức và có thể nói được tiếng Đức. Vì vậy, việc tìm hiểu tính cách người Đức là rất cần thiết giúp tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau giữa hai dân tộc. 
Những lý do trên đã thúc đẩy chúng tôi chọn đề tài tính cách văn hóa Đức làm vấn đề nghiên cứu. Dù đã có một số bài viết của tác giả người Việt về tính cách người Đức, nhưng phần lớn đều ở dạng liệt kê nên chưa mang tính hệ thống. Nghiên cứu tính cách người Đức một cách hệ thống từ góc nhìn văn hóa học đem lại ý nghĩa nhất định về mặt khoa học. Thực hiện luận án Tính cách văn hóa Đức, chúng tôi dựa vào cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu khoa học phù hợp với mong muốn kết quả nghiên cứu sẽ đem lại cái nhìn hệ thống, toàn diện hơn tính cách văn hóa Đức. 
Là người làm công tác giảng dạy tiếng Đức, chúng tôi luôn tự đặt câu hỏi làm thế nào để hiểu người Đức tốt hơn và cơ sở nào định hình cách nghĩ và cách sống của họ. Thực hiện luận án sẽ giúp chúng tôi cho thêm kiến thức về văn hóa Đức nhằm phục vụ hiệu quả cho công việc giảng dạy ngôn ngữ Đức cũng như truyền tải văn hóa Đức qua ngôn ngữ. Đây chính là một trong những lý do thôi thúc chúng tôi lựa chon đề tài Tính cách văn hóa Đức cho luận án của mình. 
Luận án chọn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu như: phương pháp nghiên cứu định tính (chủ yếu sử dụng các phương pháp nghiên cứu bán cấn trúc), phương pháp so sánh (so sánh trong và so sánh ngoài), phương pháp hệ thống cấu trúc, hướng tiếp cận liên ngành. Luận án đã thực hiện khảo sát người Việt tại Đức (tập trung vào 04 thành phố trọng điểm nơi cộng đồng người Việt tập trung đông đúc, đó là Hamburg, Berlin, vùng Ruhr phía Tây Nam và phía Đông nước Đức) cùng hơn 200 tài liệu nghiên cứu liên quan đến đề tài nhằm phục vụ có hiệu quả cho mục tiêu nghiên cứu. 

Ngoài Phần mở đầu; Kết luận; Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung luận án được chia thành ba chương như sau:

Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài: Phần cơ sở lý luận trình bày các khái niệm cơ bản cùng các lý thuyết tiếp cận vấn đề. Phần thực tiễn đề cập một số vấn đề liên quan đến chủ thể của đối tượng nghiên cứu là người Đức, bao gồm nguồn gốc và lịch sử hình thành tộc người Đức, đặc trưng địa lý và không gian sống cũng như các giai đoạn lịch sử quan trọng ảnh hường đến việc hình thành tính cách của người Đức. Chương này cũng đi vào khái quát đặc trưng một số vùng khảo sát tiêu biểu.
Chương 2. Tính cách văn hóa Đức thể hiện qua các thành tố văn hóa: Phân tích những tính cách văn hóa (của người) Đức thể hiện qua văn hóa nhận thức về vũ trụ và về con người, văn hóa tổ chức đời sống cộng đồng và đời sống cá nhân, văn hóa ứng xử với mội trường tự nhiên và môi trường xã hội. 
Chương 3. Những tính cách văn hóa Đức đặc trưng: Tìm ra tính hệ thống các tính cách để tiến hành phân tích hệ tính cách văn hóa (của người) Đức bao gồm 6 tính cách bằng nhiều dẫn chứng cụ thể trong nhiều lĩnh vực và thông qua kết quả khảo sát định tính. 

2. Những kết quả của luận án
2.1. Về phương diện khoa học
 (1) Luận án có đóng góp nhất định cho hướng nghiên cứu quan trọng trong Văn hóa học, đó là nghiên cứu tính cách văn hóa của một cộng đồng người, một dân tộc, cụ thể ở đây là người Đức - một dân tộc có nền văn hóa lớn rất đáng để nghiên cứu. 
(2) Từ góc nhìn văn hóa học, luận án trình bày một cách hệ thống, toàn diện cấu trúc tính cách văn hóa (của người) Đức và có đóng góp nhất định vào hướng nghiên cứu tính cách văn hóa của một cộng đồng, dân tộc. 
(3)  Những tài liệu, tư liệu tổng hợp và nhất là tư liệu cá nhân thu thập trong quá trình khảo sát người Việt tại Đức và người Đức tại TP.HCM cũng là một đóng góp của luận án giúp đem lại cái nhìn của người Việt về người Đức. 
2.2. Về ý nghĩa thực tiễn 
(1) Luận án góp phần khẳng định vai trò quan trọng hơn hẳn của chủ thể (so với điều kiện địa lý cũng như hoàn cảnh lịch sử xã hội) – tức người Đức trong quá trình hình thành và biến đổi tính cách của họ. 
(2) Kết quả nghiên cứu của luận án là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho những ai quan tâm tìm hiểu văn hóa Đức và tính cách văn hóa Đức, đang làm việc và hợp tác với người Đức muốn hiểu rõ về đối tác hơn và cho những người nghiên cứu và giảng dạy ngôn ngữ cũng như văn hóa Đức. 

3. Hướng phát triển nghiên cứu tiếp theo 
(1) Mở rộng phạm vi khảo sát người Việt ở Đức và ở Việt Nam để làm rõ hơn bộ tính cách văn hóa Đức nhìn từ Việt Nam.
(2) Nghiên cứu chuyên sâu về Tính cách văn hóa Đức từ góc nhìn hệ thống cấu trúc.