ĐHQG-HCM xây dựng Chương trình nghiên cứu giống lúa thích ứng với biến đổi khí hậu

Ngày 05/6/2025, ĐHQG-HCM đã tổ chức chương trình “Toạ đàm góp ý xây dựng khung chương trình nghiên cứu về giống lúa thích ứng với biến đổi khí hậu tại Trường ĐH An Giang”. Tọa đàm đã ghi nhận nhiều ý kiến đóng góp và thảo luận thiết thực, hướng đến việc nghiên cứu và phát triển giống lúa chất lượng cao, phù hợp với từng vùng sinh thái.

PGS.TS Lâm Quang Vinh, Trưởng ban Ban Khoa học và Công nghệ ĐHQG-HCM, cho biết ĐHQG-HCM định hướng thúc đẩy các nghiên cứu gắn với sản phẩm cụ thể, phục vụ nhu cầu thực tiễn, phù hợp với tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Tọa đàm lần này nhằm tăng cường phối hợp giữa Trường ĐH An Giang, các viện nghiên cứu và chính quyền địa phương trong việc triển khai đề án phát triển giống lúa - một lĩnh vực có ý nghĩa chiến lược với vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Đồng thời, đây cũng là bước đệm thúc đẩy đầu tư hạ tầng nghiên cứu tại Trường ĐH An Giang, góp phần hoàn thiện khung chương trình phát triển giống lúa giai đoạn 2025–2030. Những nền tảng này sẽ mở ra cơ hội đồng hành giữa ĐHQG-HCM với doanh nghiệp, tiến tới xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo gắn với phát triển nông nghiệp bền vững.

Đảm bảo an ninh lương thực, thúc đẩy phát triển nông nghiệp bền vững

Theo báo cáo của nhóm nghiên cứu, Trường ĐH An Giang đã sưu tập gần 500 giống/dòng lúa được lưu trữ, trở thành nguồn vật liệu quan trọng phục vụ nghiên cứu, chọn tạo và chuyển giao kết quả nghiên cứu. Một số dự án, nghiên cứu về giống lúa đang triển khai như: Đánh giá đặc tính nông học và chất lượng của bộ giống/dòng lúa mùa để thành lập tập đoàn gen giống lúa; Nghiên cứu, bảo tồn và phát triển các giống lúa mùa cho vùng lũ ĐBSCL; Hỗ trợ nghiên cứu cho các thử nghiệm năng suất của các giống lúa địa phương ở ĐBSCL.

Nhóm nghiên cứu giống lúa thích ứng với biến đổi khí hậu tại Trường ĐH An Giang cho rằng, trong bối cảnh hiện nay, việc triển khai đề tài là rất cần thiết nhằm ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu và xâm nhập mặn. Mục tiêu không chỉ là góp phần đảm bảo an ninh lương thực và phát triển nông nghiệp bền vững, mà còn xây dựng nền tảng di truyền đa dạng, ổn định cho cây lúa – làm cơ sở cho việc lai tạo các giống mới phù hợp với từng vùng sinh thái và nhu cầu thị trường. Đồng thời, hoạt động nghiên cứu cũng đóng vai trò kết nối, thu hút sự hợp tác từ các chuyên gia trong lĩnh vực di truyền học.

Đề án nghiên cứu tập trung vào ba nội dung chính: phát triển hạ tầng và hiện đại hóa quy trình nghiên cứu thông qua ứng dụng công nghệ thông tin; đa dạng hóa nguồn gen phục vụ lai tạo giống mới; phát triển các giống lúa tiềm năng với việc đánh giá dinh dưỡng, giải mã DNA, đăng ký sở hữu trí tuệ. Nhóm nghiên cứu chú trọng khung phân tích chiến lược để lựa chọn phương pháp tiếp cận phù hợp, nâng cao hiệu quả bảo tồn và tổ chức nguồn gen.

Đáng chú ý, đề án ứng dụng các công nghệ hiện đại như AI, cảm biến, xử lý ảnh và UAV trong việc phân tích chỉ tiêu nông học, đồng thời xây dựng hệ cơ sở dữ liệu tích hợp mã QR giúp truy xuất thông tin chính xác. Nhằm phục vụ lâu dài cho công tác nghiên cứu, nhóm đề xuất đầu tư hạ tầng gồm thiết bị sinh học phân tử, cảm biến IoT và hệ thống quản lý dữ liệu tích hợp trí tuệ nhân tạo, tạo nền tảng vững chắc cho đổi mới sáng tạo trong chọn tạo giống lúa ứng phó biến đổi khí hậu.

Đề tài mang ý nghĩa chiến lược đối với sự phát triển vùng

Tọa đàm đã nhận được nhiều ý kiến đóng góp quý báu từ các chuyên gia và nhà khoa học nhằm hoàn thiện khung chương trình nghiên cứu về giống lúa thích ứng với biến đổi khí hậu tại Trường ĐH An Giang. Các đại biểu đặc biệt nhấn mạnh vai trò then chốt của cơ sở hạ tầng nghiên cứu, bao gồm thiết bị hiện đại và phòng thí nghiệm chuyên sâu, trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả nghiên cứu. Bên cạnh đó, việc tập trung lưu trữ, bảo tồn và mở rộng tập đoàn giống cũng được coi là nhiệm vụ quan trọng để bảo vệ nguồn gen quý giá của địa phương. Đồng thời, các ý kiến cũng đề xuất tăng cường hợp tác chặt chẽ với doanh nghiệp, tạo điều kiện thu hút đầu tư, thúc đẩy lợi ích song phương và hướng tới thương mại hóa các kết quả nghiên cứu một cách bền vững.

PGS.TS Nguyễn Phương Thảo, Trường ĐH Quốc tế cho rằng biến đổi khí hậu là một vấn đề có phạm vi rất rộng, bao trùm nhiều khía cạnh ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng cây trồng. Chính vì tính chất đa chiều và phức tạp đó, việc nghiên cứu các giải pháp ứng phó – trong đó có chọn tạo giống lúa thích ứng thường gặp không ít khó khăn trong việc xác định hướng đi cụ thể và đạt được hiệu quả mong muốn.

“Tôi cho rằng nhóm nghiên cứu cần phải giới hạn rõ ràng phạm vi nghiên cứu, tập trung vào những vấn đề cấp thiết, có thể đo lường được kết quả. Cách tiếp cận này không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn lực và thời gian, mà còn tạo điều kiện để kết quả nghiên cứu sớm được ứng dụng vào thực tế, góp phần giải quyết hiệu quả các thách thức mà biến đổi khí hậu đang đặt ra cho ngành nông nghiệp”, PGS.TS Nguyễn Phương Thảo nói.

Trước đóng góp của những chuyên gia, nhà khoa học, nhóm nghiên cứu bày tỏ sự đồng tình, ghi nhận các ý kiến. Theo đó, việc xây dựng chương trình nghiên cứu giống lúa thích ứng với biến đổi khí hậu là một lĩnh vực có ý nghĩa chiến lược đối với sự phát triển bền vững của vùng ĐBSCL. Đây không chỉ là bước khởi đầu cho những hợp tác khoa học sâu rộng giữa Trường ĐH An Giang, ĐHQG-HCM và các đối tác, mà còn là nền tảng quan trọng để đưa nghiên cứu vào thực tiễn, góp phần bảo đảm an ninh lương thực và nâng cao giá trị nông nghiệp Việt Nam trong bối cảnh biến đổi khí hậu hiện nay.

KHẮC HIẾU