Mối quan hệ giữa an sinh xã hội với phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Đồng Nai hiện nay - NCS. Trần Tuấn Anh

Tên luận án: Mối quan hệ giữa an sinh xã hội với phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Đồng Nai hiện nay
Chuyên ngành: Chủ nghĩa duy vật biện chứng & Chủ nghĩa duy vật lịch sử
Mã số: 9229002
Họ và tên nghiên cứu sinh: Trần Tuấn Anh
Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Trọng Nghĩa, TS. Nguyễn Anh Quốc
Tên cơ sở đào tạo: Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
1. Tóm tắt nội dung luận án
Việc nghiên cứu mối quan hệ giữa an sinh xã hội với phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Đồng Nai hiện nay nhằm làm rõ tác động qua lại giữa các chính sách an sinh xã hội và sự phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Điều này là cần thiết bởi an sinh xã hội không chỉ đảm bảo phúc lợi cho người dân mà còn góp phần tạo động lực phát triển bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống và sự công bằng xã hội. Nghiên cứu thực trạng phát triển kinh tế - xã hội và việc thực hiện an sinh xã hội tại Đồng Nai cho thấy những thành tựu đáng ghi nhận, như tạo việc làm, giảm nghèo, nâng cao chất lượng giáo dục, y tế, nhưng cũng tồn tại nhiều thách thức như bất bình đẳng thu nhập, nợ bảo hiểm xã hội, chênh lệch giàu nghèo giữa các vùng. Thông qua đó, nghiên cứu không chỉ góp phần đánh giá hiệu quả chính sách hiện hành mà còn giúp đề xuất giải pháp nhằm nâng cao sự gắn kết giữa phát triển kinh tế và bảo đảm an sinh xã hội, thúc đẩy tăng trưởng bền vững, đảm bảo quyền lợi cho người lao động và nâng cao chất lượng sống cho toàn dân. Luận án tập trung nghiên cứu, hệ thống hóa những vấn đề lý luận chung về an sinh xã hội, phát triển kinh tế - xã hội, mối quan hệ giữa an sinh xã hội với phát triển kinh tế - xã hội. Đồng thời, luận án khảo cứu, đánh giá thực trạng mối quan hệ giữa an sinh xã hội với phát triển kinh tế - xã hội và đề xuất những phương hướng cơ bản và các giải pháp chủ yếu phát huy hiệu quả mối quan hệ giữa an sinh xã hội với phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Đồng Nai hiện nay. Luận án được triển khai trên cơ sở phương pháp luận biện chứng duy vật với các nguyên tắc cơ bản bao gồm tính khách quan, tính toàn diện và phương pháp tiếp cận lịch sử - cụ thể, đồng thời được thực hiện thông qua sự vận dụng đồng bộ các phương pháp nghiên cứu khoa học chuyên biệt như phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp khái quát hóa, phương pháp cụ thể hóa và trừu tượng hóa, phương pháp thống nhất giữa lịch sử và lôgic, phương pháp đối chiếu và so sánh, phương pháp quy nạp và diễn dịch, phương pháp điều tra xã hội học, và phương pháp phân tích định lượng với sự hỗ trợ của phần mềm thống kê SPSS, nhằm đảm bảo được tính khoa học, tính hệ thống và độ tin cậy của các kết quả nghiên cứu được trình bày trong toàn bộ luận án.
2.  Những kết quả của luận án
Chương 1: Nghiên cứu đã khẳng định mối quan hệ biện chứng giữa an sinh xã hội và phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh toàn cầu hóa tại Việt Nam. An sinh xã hội được xác định là hệ thống chính sách của nhà nước và nguồn lực xã hội nhằm kiểm soát rủi ro, đảm bảo mức sống tối thiểu và thúc đẩy công bằng xã hội. Hệ thống này bao gồm ba hợp phần cơ bản: phòng ngừa, giảm thiểu và khắc phục rủi ro, với đặc trưng xã hội, nhân văn và điều hòa lợi ích. Phát triển kinh tế - xã hội được định nghĩa là sự thay đổi về lượng và chất trên nền tảng tăng trưởng kinh tế, đòi hỏi tính bền vững, toàn diện và gắn với bảo vệ môi trường sinh thái. Mối quan hệ giữa an sinh xã hội và phát triển kinh tế - xã hội thể hiện tính tương hỗ: an sinh xã hội góp phần phát triển nguồn nhân lực, bảo đảm quyền con người và giải quyết vấn đề xã hội; trong khi phát triển kinh tế - xã hội tạo nền tảng vật chất, điều kiện cơ bản và tăng thu nhập cho người lao động, đảm bảo thực hiện an sinh xã hội. Đối với Việt Nam, từ cấp quốc gia đến địa phương, việc thực hiện hiệu quả mối quan hệ này mang ý nghĩa chiến lược kép: vừa đóng vai trò then chốt trong phát triển nguồn nhân lực, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế - xã hội, trở thành nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
 Chương 2: Nghiên cứu khẳng định mối quan hệ tương tác mật thiết giữa an sinh xã hội và phát triển kinh tế - xã hội tại tỉnh Đồng Nai - một địa phương công nghiệp hóa mạnh mẽ trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Mối quan hệ này chịu tác động đa chiều từ nhiều yếu tố, bao gồm: (i) đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; (ii) kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và quá trình hội nhập quốc tế; (iii) tiến bộ khoa học công nghệ; và (iv) điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, tôn giáo, dân tộc. Các yếu tố này tương tác đan xen, tạo ra cả cơ hội và thách thức trong quá trình thực hiện chính sách. Phân tích tác động qua lại giữa an sinh xã hội và phát triển kinh tế - xã hội tại Đồng Nai cho thấy, an sinh xã hội đã góp phần phát triển nguồn nhân lực, đảm bảo quyền cơ bản của con người và duy trì ổn định chính trị - xã hội. Ngược lại, sự phát triển kinh tế - xã hội đã tạo ra nền tảng vật chất, điều kiện cơ bản và nguồn lực cho việc thực hiện chính sách an sinh xã hội. Tuy nhiên, quá trình này vẫn tồn tại những hạn chế đáng kể: chuyển dịch cơ cấu kinh tế chậm, chất lượng nguồn nhân lực cao chưa đáp ứng yêu cầu, công tác giảm nghèo thiếu bền vững, thất nghiệp cao, dịch vụ y tế chưa đáp ứng nhu cầu, nguồn lực thực hiện an sinh xã hội còn hạn chế và chính sách thiếu tính đồng bộ. Thành tựu phát triển của tỉnh xuất phát từ hai nhóm nguyên nhân. Về khách quan, quá trình hội nhập quốc tế tạo điều kiện tiếp cận mô hình kinh tế hiện đại, thu hút đầu tư nước ngoài, cùng với việc tận dụng lợi thế địa lý và văn hóa. Về chủ quan, thành công đến từ đường lối nhất quán của Đảng trong việc đặt con người làm trung tâm phát triển và sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền. Ngược lại, khó khăn và thách thức bao gồm tác động của khủng hoảng kinh tế toàn cầu, đại dịch Covid-19, nguồn kinh phí hạn chế, biến đổi khí hậu, cùng với nhận thức chưa đầy đủ về mối quan hệ an sinh xã hội và phát triển kinh tế - xã hội, công tác truyền thông yếu kém và quản lý nguồn lực chưa hiệu quả. Để nâng cao hiệu quả mối quan hệ này, tỉnh Đồng Nai cần đổi mới chính sách theo hướng toàn diện, linh hoạt và bền vững, tăng cường phối hợp giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng, đồng thời phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao để đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế hiện đại và tận dụng cơ hội từ kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế và Cách mạng Công nghiệp 4.0.
Chương 3: Tỉnh Đồng Nai, với vị trí chiến lược trong Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và hệ thống giao thông đa dạng, đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế-xã hội quốc gia. Địa phương này sở hữu lợi thế phát triển công nghiệp chế biến, dịch vụ logistics, nông nghiệp công nghệ cao và du lịch sinh thái. Dưới sự chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Tỉnh, Đồng Nai đã đạt thành tựu ấn tượng trong phát triển kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội, thể hiện chiến lược phát triển toàn diện kết hợp hài hòa tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội. Để phát huy hiệu quả mối quan hệ giữa an sinh xã hội và phát triển kinh tế-xã hội, nghiên cứu đề xuất ba phương hướng cơ bản. Thứ nhất, quán triệt toàn diện quan điểm của Đảng và Nhà nước về mối quan hệ này, đảm bảo thống nhất trong tư duy và hành động giữa các bên liên quan. Thứ hai, tăng cường gắn kết an sinh xã hội với phát triển kinh tế-xã hội thông qua các chính sách bền vững, đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, và lồng ghép bảo vệ môi trường. Thứ ba, thực hiện đồng bộ các giải pháp phù hợp với đặc thù địa phương, xây dựng chính sách linh hoạt đáp ứng nhu cầu đa dạng của các nhóm đối tượng. Trên cơ sở phân tích thực trạng, luận án đề xuất bốn nhóm giải pháp chủ yếu. Thứ nhất, nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của mối quan hệ này thông qua tuyên truyền, đào tạo cán bộ, cải thiện công tác thanh tra, kiểm tra và phát huy vai trò của các tổ chức xã hội. Thứ hai, hoàn thiện cơ chế chính sách, cải cách hệ thống bảo hiểm, hỗ trợ việc làm, điều chỉnh chính sách tiền lương và thúc đẩy xã hội hóa dịch vụ an sinh. Thứ ba, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, hỗ trợ nâng cao kỹ năng và chuyển đổi nghề nghiệp trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. Thứ tư, nâng cao năng lực quản lý và chất lượng dịch vụ an sinh xã hội thông qua cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ số và tăng cường kiểm tra, giám sát. Các giải pháp này cần được triển khai đồng bộ, kết hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng, với lộ trình phù hợp và cơ chế giám sát minh bạch, nhằm đảm bảo hệ thống an sinh xã hội bền vững và thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội toàn diện tại Đồng Nai.
3. Khả năng ứng dụng trong thực tiễn của luận án
Luận án có tính ứng dụng thực tiễn cao, cung cấp cơ sở khoa học và giải pháp cụ thể cho việc hoạch định, triển khai chính sách an sinh xã hội gắn với phát triển kinh tế-xã hội tại Đồng Nai. Những phân tích về thực trạng và đề xuất giải pháp trong luận án có thể trực tiếp ứng dụng vào quy trình xây dựng Nghị quyết của Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân và các văn bản pháp quy của Ủy ban nhân dân tỉnh. Hệ thống giải pháp đề xuất có tính khả thi cao, phù hợp với điều kiện thực tiễn địa phương và có thể tích hợp vào chiến lược phát triển tổng thể của tỉnh. Đặc biệt, luận án cung cấp khung tham chiếu hiệu quả cho việc đánh giá chính sách, nhận diện khó khăn, thách thức và đề xuất điều chỉnh kịp thời trong quá trình thực thi. Kết quả nghiên cứu còn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo, đào tạo cán bộ quản lý các cấp về mối quan hệ biện chứng giữa an sinh xã hội và phát triển kinh tế-xã hội. Phương pháp tiếp cận và các mô hình phân tích trong luận án có thể được áp dụng cho các nghiên cứu tương tự tại các địa phương khác có điều kiện tương đồng, góp phần hoàn thiện chính sách an sinh xã hội quốc gia và thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội bền vững trên phạm vi rộng hơn.