Rủi ro ngân hàng, giá trị điều lệ và kỷ luật thị trường: Bằng chứng từ ASEAN 5 - NCS. Nguyễn Thành Đạt

Tên luận án: Rủi ro ngân hàng, giá trị điều lệ và kỷ luật thị trường: Bằng chứng từ ASEAN 5
Chuyên ngành: Tài chinh - Ngân hàng         
Mã số: 9340201    
Họ tên NCS: Nguyễn Thành Đạt          
Mã số NCS: N20704009
Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Đức Quang Tú, PGS.TS Trần Hùng Sơn     
Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia TP.HCM
1. Tóm tắt luận án
Luận án này xem xét mối quan hệ qua lại giữa rủi ro ngân hàng, giá trị điều lệ và kỷ luật thị trường ở các ngân hàng Đông Nam Á bằng cách sử dụng mô hình phương trình đồng thời với công cụ ước tính 3SLS cho mẫu 90 ngân hàng niêm yết từ năm 2006 đến năm 2022. Kết quả cho thấy mối quan hệ hai chiều giữa rủi ro ngân hàng, giá trị điều lệ và kỷ luật thị trường. Cụ thể:
Đầu tiên, kết quả cho thấy mối quan hệ hai chiều giữa rủi ro ngân hàng và kỷ luật thị trường. Tác động tiêu cực của kỷ luật thị trường đối với rủi ro ngân hàng, nhấn mạnh tầm quan trọng của kỷ luật thị trường trong việc ngăn chặn các ngân hàng chấp nhận rủi ro quá mức. Trong khi đó, mối quan hệ tích cực giữa việc chấp nhận rủi ro của ngân hàng và kỷ luật thị trường nêu bật vai trò quan trọng của kỷ luật thị trường trong hệ thống ngân hàng, mang lại động lực mạnh mẽ để các ngân hàng thực hiện các hoạt động hàng ngày của mình một cách hiệu quả, lành mạnh và an toàn. Điều này ủng hộ khuyến nghị của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế rằng các cơ quan chức năng trong ASEAN-5 nên tiếp tục thúc đẩy kỷ luật thị trường trong hệ thống ngân hàng, chẳng hạn như bằng cách khuyến khích công bố thông tin nhiều hơn.
Thứ hai, những phát hiện này cho thấy mối liên hệ hai chiều giữa rủi ro ngân hàng và giá trị điều lệ. Cụ thể hơn, tác động tích cực của giá trị điều lệ đến rủi ro ngân hàng cho thấy các ngân hàng có giá trị điều lệ cao hơn có nhiều động cơ tích lũy rủi ro hơn. Điều này có thể hàm ý rằng việc theo đuổi các chính sách tăng trưởng nhanh hoặc chiến lược tập trung có thể khiến các ngân hàng phải chấp nhận rủi ro cao hơn. Tuy nhiên, những phát hiện này chứng minh sự tồn tại của mối quan hệ hình chữ U ngược giữa chúng. Vì vậy, giá trị điều lệ cần được coi là công cụ tốt để các nhà quản lý ngân hàng kiểm soát rủi ro ngân hàng trong dài hạn. Đồng thời, mối quan hệ tiêu cực giữa rủi ro ngân hàng và giá trị điều lệ có thể cho rằng các ngân hàng rủi ro hơn có xu hướng hạ thấp giá trị điều lệ của họ. Do đó, điều này củng cố tầm quan trọng của giá trị điều lệ trong việc xác định mức độ chấp nhận rủi ro của ngân hàng. Vì vậy, các cơ quan chức năng cần quan tâm hơn đến giá trị điều lệ ngân hàng để tăng cường khả năng phục hồi của hệ thống ngân hàng trong ASEAN-5.
Thứ ba, kết quả cho thấy mối quan hệ hai chiều tiêu cực giữa giá trị điều lệ và kỷ luật thị trường. Cụ thể, tác động tiêu cực của kỷ luật thị trường đến giá trị điều lệ hàm ý rằng sự hiện diện của kỷ luật thị trường có thể làm giảm giá trị điều lệ ngân hàng. Trong khi đó, khi giá trị điều lệ ngân hàng tăng lên, kỷ luật thị trường có thể suy yếu, do đó càng củng cố tầm quan trọng của kỷ luật thị trường trong hệ thống ngân hàng. Ngoài ra, mối quan hệ hình chữ U giữa giá trị điều lệ và kỷ luật thị trường có thể cho thấy rằng khi giá trị điều lệ ngân hàng tăng lên trên một ngưỡng nhất định, các ngân hàng có xu hướng chấp nhận rủi ro quá mức, do đó làm tăng kỷ luật thị trường. Cùng nhau, các nhà hoạch định chính sách trong khu vực này nên thúc đẩy hơn nữa kỷ luật thị trường hướng tới Basel III để củng cố hệ thống ngân hàng.
Cuối cùng, nghiên cứu này đóng góp cho các tài liệu còn tồn tại theo nhiều cách. Các nghiên cứu đầu tiên, hầu hết đều tập trung vào mối quan hệ một chiều giữa giá trị điều lệ rủi ro ngân hàng và kỷ luật thị trường. Vì vậy, nghiên cứu này sẽ lấp đầy khoảng trống trên bằng cách nghiên cứu mối quan hệ qua lại giữa rủi ro ngân hàng, kỷ luật thị trường và giá trị điều lệ. Thứ hai, nghiên cứu của chúng tôi sẽ bổ sung thêm bằng chứng cho nghiên cứu ở các thị trường mới nổi, đặc biệt là châu Á-Thái Bình Dương, bằng cách xem xét mối quan hệ qua lại này trong ASEAN-5. Cuối cùng, bằng cách cung cấp bằng chứng về mối liên hệ giữa rủi ro ngân hàng, giá trị điều lệ và kỷ luật thị trường trong ASEAN-5. Dựa trên kết quả của nghiên cứu này, các nhà hoạch định chính sách và quản lý ngân hàng có thể đưa ra các tiêu chuẩn hoặc hướng dẫn cụ thể cho các ngân hàng thương mại để kiểm soát rủi ro tốt hơn.
2. Những kết quả mới của luận án
Về khía cạnh lý thuyết
Nghiên cứu này đóng góp vào tài liệu hiện có theo nhiều cách khác nhau. Các nghiên cứu trước đây đề xuất ba hướng nghiên cứu chính.
Hướng thứ nhất chủ yếu tập trung vào việc kiểm tra mối quan hệ một chiều giữa các cặp biến số, chẳng hạn như giá trị điều lệ và rủi ro ngân hàng, rủi ro ngân hàng và kỷ luật thị trường, hoặc kỷ luật thị trường và giá trị điều lệ. Tuy nhiên, các phát hiện trong lĩnh vực này không đồng nhất. Ví dụ, một số nghiên cứu ban đầu cho rằng các ngân hàng có giá trị điều lệ cao hơn ít có khả năng vỡ nợ hơn (Gropp & Vesala, 2004; Keeley, 1990; Marcus, 1984), trong khi những nghiên cứu khác lại gợi ý rằng giá trị điều lệ cao có thể khuyến khích ngân hàng chấp nhận rủi ro lớn hơn (Agusman et al., 2006). Ngoài ra, một số nghiên cứu gần đây đã bắt đầu ghi nhận mối quan hệ hai chiều giữa các yếu tố này (Ghosh, 2009a), nhấn mạnh sự phức tạp của các tương tác tài chính, đặc biệt là ở các thị trường mới nổi như khu vực ASEAN-5.
Hướng nghiên cứu thứ hai cho rằng kỷ luật thị trường, cùng với các biện pháp quản lý khác, có thể kiềm chế việc ngân hàng chấp nhận rủi ro quá mức (Ayuso et al., 2004; Flannery, 2001; Galloway et al., 1997; Hoang et al., 2014; Lindquist, 2004; Nier & Baumann, 2006). Tuy nhiên, cũng có những phát hiện trái ngược (Le, 2020a), và Ghosh (2009a) thậm chí còn chỉ ra rằng mức độ rủi ro cao hơn có thể làm giảm sự hiện diện của kỷ luật thị trường.
Hướng nghiên cứu thứ ba khám phá ảnh hưởng của kỷ luật thị trường đối với giá trị điều lệ. Một số nghiên cứu cho rằng kỷ luật thị trường có thể nâng cao giá trị điều lệ của ngân hàng (Akhtar & Saleem, 2021; Flannery & Rangan, 2008; Haq et al., 2019; Nier & Baumann, 2006), trong khi những nghiên cứu khác lại đưa ra bằng chứng trái ngược (Ghosh, 2009a). Ghosh (2009a) cũng nhấn mạnh tác động tiêu cực của giá trị điều lệ đối với kỷ luật của người gửi tiền.
Dựa trên những phát hiện hiện có, nghiên cứu này đóng góp quan trọng bằng cách vượt ra khỏi các phân tích một chiều. Thay vì chỉ xem xét các mối quan hệ riêng lẻ—chẳng hạn giữa rủi ro và giá trị điều lệ, hoặc giữa kỷ luật thị trường và rủi ro—nghiên cứu này thiết lập mối quan hệ tương hỗ giữa cả ba yếu tố: rủi ro ngân hàng, giá trị điều lệ và kỷ luật thị trường. Qua đó, nghiên cứu cung cấp một khung lý thuyết toàn diện và tích hợp hơn để hiểu rõ những mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau này.
Để đảm bảo tính chắc chắn, nghiên cứu đã thực hiện một số phân tích bổ sung:
Ảnh hưởng của quy mô ngân hàng: Trong khi các nghiên cứu trước đây đã xem xét ảnh hưởng của quy mô ngân hàng đối với rủi ro hoặc kỷ luật thị trường một cách riêng lẻ (Berger & Bouwman, 2013; Demirgüç-Kunt & Huizinga, 2010), nghiên cứu này xác nhận rằng mối quan hệ tương hỗ giữa rủi ro ngân hàng, giá trị điều lệ và kỷ luật thị trường vẫn giữ nguyên đối với cả ngân hàng lớn và nhỏ, mặc dù có sự khác biệt đáng kể.
Tác động của khủng hoảng tài chính toàn cầu: Các nghiên cứu trước đây thường tập trung vào ảnh hưởng của các cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu đối với từng yếu tố riêng lẻ (Beltratti & Stulz, 2012; Demirgüç-Kunt et al., 2013). Tuy nhiên, nghiên cứu này chứng minh rằng cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu có tác động đáng kể đến mối quan hệ giữa rủi ro ngân hàng, giá trị điều lệ và kỷ luật thị trường tại khu vực ASEAN-5.
Ảnh hưởng của mức độ tập trung thị trường: Nghiên cứu mở rộng các hiểu biết về mối quan hệ giữa tập trung thị trường và tính mong manh của hệ thống ngân hàng (Beck et al., 2006; Schaeck et al., 2009). Nghiên cứu cho thấy mức độ tập trung cao không chỉ làm gia tăng rủi ro đạo đức ở các ngân hàng lớn mà còn làm suy yếu kỷ luật của người gửi tiền và ảnh hưởng tiêu cực đến sự ổn định của hệ thống ngân hàng.
Chất lượng thể chế: Các nghiên cứu trước đây đã xác nhận rằng quản trị tốt có tác động tích cực đến sự ổn định của ngân hàng (Barth et al., 2013; Laeven & Levine, 2009). Tuy nhiên, rất ít nghiên cứu xem xét cách thức mà các thể chế mạnh có thể đồng thời nâng cao tính minh bạch, giảm biến động cổ phiếu và gia tăng giá trị điều lệ trong một mô hình phân tích duy nhất.
Ảnh hưởng của đại dịch Covid-19: Đây là một khía cạnh ít được nghiên cứu trong tài liệu tài chính trước đây, vốn chủ yếu tập trung vào các cuộc khủng hoảng kinh tế truyền thống (Laeven & Valencia, 2013). Kết quả nghiên cứu cho thấy đại dịch đã làm gia tăng rủi ro ngân hàng và suy yếu kỷ luật thị trường.
Tóm lại, đóng góp chính của nghiên cứu này là xác định mối quan hệ tương hỗ giữa rủi ro ngân hàng, giá trị điều lệ và kỷ luật thị trường, vượt ra ngoài các phân tích một chiều phổ biến trong các nghiên cứu trước đây.
Về khía cạnh thực tiễn
Nghiên cứu này đưa ra một số đóng góp quan trọng đối với chính sách nhằm tăng cường sự ổn định của các ngân hàng trong khu vực ASEAN-5 và các thị trường đang phát triển tương tự.
Tăng cường cơ chế kỷ luật thị trường thông qua yêu cầu minh bạch và công khai thông tin để ngăn chặn rủi ro ngân hàng quá mức.
Thúc đẩy giá trị điều lệ của ngân hàng để giảm thiểu rủi ro.
Giám sát và ngăn chặn sự tập trung quá mức trên thị trường ngân hàng để đảm bảo sự ổn định của hệ thống tài chính.
Cải thiện chất lượng thể chế bằng cách xây dựng khung pháp lý vững chắc và quản trị hiệu quả nhằm đảm bảo thực thi quy định chặt chẽ.
Phát triển các khuôn khổ quản lý khủng hoảng toàn diện để ứng phó nhanh chóng và hiệu quả với các cuộc khủng hoảng tài chính, duy trì sự ổn định của hệ thống ngân hàng.
Nghiên cứu này đóng góp quan trọng vào thực tiễn bằng cách phân tích mối quan hệ hai chiều giữa rủi ro ngân hàng, giá trị điều lệ và kỷ luật thị trường trong hệ thống ngân hàng ASEAN-5. Bằng cách sử dụng dữ liệu đa quốc gia và xem xét nhiều bối cảnh kinh tế khác nhau, nghiên cứu cung cấp một góc nhìn toàn diện và đáng tin cậy.
Kết quả nghiên cứu không chỉ có giá trị đối với hệ thống ngân hàng ASEAN-5 mà còn có thể áp dụng cho các ngân hàng ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương rộng lớn hơn. Các ngân hàng trong khu vực có thể học hỏi kinh nghiệm từ ASEAN-5 để nâng cao quản lý rủi ro, gia tăng giá trị điều lệ và cải thiện kỷ luật thị trường, hướng tới phát triển bền vững trong môi trường tài chính ngày càng phức tạp.
3. Các ứng dụng/ khả năng ứng dụng trong thực tiễn hay những vấn đề còn bỏ ngỏ cần tiếp tục nghiên cứu
Thứ nhất, mở rộng phạm vi đối tượng nghiên cứu: Để củng cố tính tổng quát và độ tin cậy của các phát hiện, các nghiên cứu trong tương lai có thể xem xét mở rộng phạm vi đối tượng nghiên cứu. Việc kết hợp cả ngân hàng niêm yết và không niêm yết vào khung phân tích sẽ giúp các nhà nghiên cứu có cái nhìn toàn diện hơn về hiện tượng đang được điều tra, từ đó xác thực các kết quả chính của nghiên cứu này. Bên cạnh đó, để phản ánh một bức tranh rộng hơn về bối cảnh kinh tế và môi trường quản lý, các nghiên cứu sau này nên bao gồm cả các quốc gia đang phát triển và phát triển. Cách tiếp cận này cho phép các nhà nghiên cứu khám phá sự khác biệt tiềm tàng trong mối quan hệ giữa các biến số qua các bối cảnh kinh tế - xã hội khác nhau, từ đó nâng cao tính ứng dụng và mức độ phù hợp của các phát hiện nghiên cứu đối với nhiều khu vực trên thế giới.
Thứ hai, áp dụng phương pháp phân tích tiên tiến: Nghiên cứu trong tương lai có thể mở rộng các phát hiện này bằng cách sử dụng nhiều phương pháp phân tích khác nhau trong mô hình phương trình đồng thời (SEM). Một hướng tiếp cận đầy hứa hẹn là sử dụng phân tích vectơ tự hồi quy theo bảng dữ liệu cải tiến (modified panel vector autoregression - PVAR), như đã được chứng minh trong các nghiên cứu gần đây của Camehl (2023) và Yang et al. (2023). Kỹ thuật thống kê tiên tiến này cho phép đánh giá các mối quan hệ động theo thời gian, đồng thời tính đến cả sự phụ thuộc chéo giữa các biến số và tác động thời gian trong dữ liệu. Việc tích hợp phương pháp này có thể giúp kiểm định lại các kết quả nghiên cứu, cung cấp một hiểu biết sâu sắc hơn và toàn diện hơn về các mối quan hệ tương tác phức tạp và cơ chế nhân quả trong dữ liệu. Ngoài ra, phương pháp này có thể giúp khám phá các biến tiềm ẩn và hiệu ứng trung gian mà các kỹ thuật SEM truyền thống có thể chưa phát hiện được, từ đó nâng cao độ chính xác và chiều sâu của phân tích. Các nghiên cứu tương lai áp dụng những phương pháp tiên tiến này có thể đưa ra những góc nhìn chi tiết hơn và tiềm năng phát hiện ra các khía cạnh mới của hiện tượng đang được nghiên cứu.
Thứ ba, xem xét tác động của BigTech và Fintech đối với hệ thống ngân hàng: Các nghiên cứu trong tương lai nên xem xét các yếu tố liên quan đến BigTech và Fintech khi nghiên cứu mối quan hệ giữa rủi ro ngân hàng, kỷ luật thị trường, giá trị điều lệ của ngân hàng và tính bền vững của hệ thống ngân hàng, đặc biệt trong bối cảnh các nền tảng cho vay kỹ thuật số đang đặt ra những thách thức ngày càng lớn đối với hệ thống tài chính truyền thống (Le, 2022b). Một mặt, sự phát triển của các kênh tín dụng thay thế này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động cho vay của ngân hàng (Hodula, 2021), tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến lợi nhuận ngân hàng (Nguyen et al., 2021). Hệ quả là, điều này có thể tác động đến giá trị điều lệ của ngân hàng cũng như tính bền vững dài hạn của các tổ chức tài chính. Mặt khác, Fintech có thể làm gián đoạn dòng tiền gửi của ngân hàng (Yudaruddin, 2024), từ đó ảnh hưởng đến hành vi thay đổi ngân hàng của người gửi tiền. Để thích ứng với sự mở rộng của tín dụng thay thế, các ngân hàng có thể tham gia vào các liên minh chiến lược với các công ty Fintech. Hình thức hợp tác này có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận của ngân hàng và tăng trưởng tiền gửi thông qua việc nâng cao trải nghiệm khách hàng (Santini et al., 2019), từ đó tác động đến kỷ luật thị trường, giá trị điều lệ của ngân hàng và thực hành ngân hàng bền vững. Do đó, các nghiên cứu tương lai nên xem xét kỹ lưỡng các yếu tố này để hiểu rõ hơn về sự tương tác giữa các bên liên quan cũng như những tác động tiềm năng đối với sự ổn định và tính bền vững của hệ thống ngân hàng.