Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc Raglai ở tỉnh Khánh Hòa hiện nay - NCS. Nguyễn Văn Hạnh

Tên luận án: Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc Raglai ở tỉnh Khánh Hòa hiện nay
Chuyên ngành: Chủ nghĩa duy vật biện chứng và Chủ nghĩa duy vật lịch sừ
Mã số: 9.22.90.02
Họ và tên nghiên cứu sinh: Nguyễn Văn Hạnh
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Cao Xuân Long, PGS.TS Võ Văn Dũng
Tên cơ sở đào tạo: Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, ĐHQG-HCM.
1. Tóm tắt nội dung luận án
Bản sắc văn hóa (BSVH) dân tộc Việt Nam là tổng hòa những giá trị văn hóa độc đáo, đặc trưng, được hình thành và phát triển qua hàng ngàn năm lịch sử, tạo nên sự khác biệt so với các dân tộc khác trên thế giới. Đó là sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố truyền thống và hiện đại, thể hiện trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Các yếu tố cấu thành bản sắc văn hóa Việt Nam: Văn hóa vật thể (ẩm thực, nghề thủ công, trang phục, kiến trúc,…), và văn hóa phi vật thể (tín ngưỡng, tôn giáo, nghê thuật, văn học, nghệ thuật, đạo đức, lối sống,…). Tất cả hòa quyện vào nhau từ đó hun đúc nên những giá trị bền vững. Đó là lòng yêu nước nồng nàn, ý chí tự cường dân tộc, tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng gắn kết cá nhân - gia đình - làng xã - Tổ quốc, lòng nhân ái bao dung, trọng nghĩa tình đạo lý, đức tính cần cù sáng tạo trong lao động, sự tinh tế trong ứng xử, tính giản dị trong lối sống,.v.v. Nhờ sức mạnh tinh thần từ những giá trị đó, nhân dân ta đã vượt qua bao thử thách, chiến thắng thiên tai, địch họa để tồn tại và phát triển. Giữ gìn và phát huy BSSVH dân tộc trước hết là bảo tồn và phát huy những giá trị tinh thần cao đẹp ấy một cách lâu dài, bền vững.
Khánh Hòa thuộc khu vực Duyên hải Nam Trung bộ, một trong những tỉnh có vị trí địa lý thuận lợi về giao thông đường biển, đường bộ và đường không; là trung tâm kết nối thuận tiện với khu vực Tây Nguyên, Lâm Đồng, Ninh Thuận và Phú Yên. Tỉnh có điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên phong phú, đa dạng với nhiều chủng loại; có khí hậu nhiệt đới Xavan, ảnh hưởng của khí hậu đại dương thổi vào, nền nhiệt ổn định, với hai mùa mưa và mùa khô, có vùng biển rộng gấp nhiều lần đất liền, bờ biển trải dài 385 km, có hơn 200 hòn đảo lớn nhỏ thuộc quần đảo Trường Sa. Cấu tạo địa hình “núi- biển- đảo” là chủ đạo, có nhiều sản vật quý hiếm như trầm hương, yến sào và thủy sản với giá trị kinh tế cao. Bên cạnh đó, Khánh Hòa còn sở hữu một phần diện tích đất rừng tự nhiên rộng lớn, sát dãy núi Trường Sơn, núi non hiểm trở, thiên nhiên hùng vĩ. Đặc biệt, khu vực miền núi Khánh Sơn và Khánh Vĩnh nơi đa số người dân tộc Raglai sinh sống với tính chất biệt lập về địa hình so với các vùng khác, do đó có sự khác biệt nhiều về khí hậu, thổ nhưỡng, văn hóa, v.v. Khánh Sơn và Khánh Vĩnh địa hình chủ yếu núi rừng bao phủ, từ lâu đã là nơi sinh sống của cộng đồng các dân tộc thiểu số, trong đó người Raglai chiếm tỷ lệ đáng kể, hơn 80% dân số. Chính môi trường tự nhiên đặc thù với sự khắc nghiệt và trù phú của rừng núi, hệ động thực vật phong phú, đã có tác động sâu sắc đến quá trình hình thành và phát triển BSVH của người Raglai. Sự thích ứng với môi trường tự nhiên đã hun đúc nên “văn hóa rừng” như một yếu tố cốt lõi trong đời sống văn hóa của họ. Điều này thể hiện rõ nét qua phong tục tập quán, tín ngưỡng, nghệ thuật truyền thống và cả phương thức sản xuất, sinh kế gắn liền với rừng. Tuy nhiên, trong quá trình sinh sống và phát triển, cộng đồng người Raglai tại Khánh Hòa không chỉ có văn hóa biệt lập mà sự giao lưu văn hóa với các dân tộc thiểu số như Chăm, Cờ Ho, Chu Ru, Ê đê, làm phong phú thêm bản sắc văn hóa của họ. Sự pha trộn và tiếp thu có chọn lọc này không làm mất đi bản sắc gốc mà còn làm văn hóa Raglai thêm đặc sắc.
Trong giai đoạn hiện nay, trước tác động của đổi mới và hội nhập quốc tế những mặt trái nảy sinh trong quá trình này đã làm cho BSVH dân tộc Raglai ở Khánh Hòa bị phai nhạt, mất gốc. Biểu hiện cụ thể như: một bộ phận xã hội, nhất là lớp trẻ dân tộc Raglai chưa nhận thức đầy đủ mặt trái của hội nhập toàn cầu hoá và nền kinh tế thị trường, chỉ chú ý đến văn hoá hiện đại mà quên đi GTTT dân tộc, xem nhẹ tính kế thừa, dẫn đến làm lu mờ, dần đánh mất BSVH truyền thống. Hiện tượng quay lưng lại với giá trị BSVH truyền thống tốt đẹp là nguy cơ mai một các giá trị truyền thống; tạo ra những chướng ngại cho quá trình nâng cao mặt bằng dân trí; văn hoá với lối sống thực dụng phương Tây dần xâm chiếm giới trẻ, đề cao lối sống hưởng thụ, đẩy con người vào cô đơn, vô cảm, sống gấp, thờ ơ, vô trách nhiệm…. gây ảnh hưởng đến vấn đề giữ gìn và phát huy BSVH dân tộc Raglai. Do đó, vấn đề giữ gìn và phát huy BSVH Việt Nam nói chung và BSVH dân tộc Raglai ở Khánh Hòa nói riêng là trách nhiệm nặng nề, cấp bách và có ý nghĩa to lớn đối với toàn bộ hệ thống chính trị và nhân dân.
Sau khi dành chương 1 để phân tích lý luận chung về văn hóa, bản sắc văn hóa dân tộc, giữ gìn và phát huy theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam; phân tích điều kiện hình thành, nội dung và đặc điểm BSVH dân tộc Raglai. Chương 2 của luận án đã tiến hành phân tích những yếu tố tác động, thành tựu và hạn chế, nguyên nhân của thành tựu, hạn chế và những vấn đề đặt ra trong quá trình giữ gìn và phát huy BSVH dân tộc Raglai ở Khánh Hòa. Chương 3, luận án đã trình bày phương hướng, giải pháp giữ gìn và phát huy BSVH dân tộc Raglai ở Khánh Hòa trong thời gian tới.
2.  Những kết quả mới của luận án
Đóng góp của luận án được thể hiện ở những nội dung chính sau đây: Một là, hệ thống hóa và làm rõ nội dung, đặc điểm về BSVH của dân tộc Raglai ở tỉnh Khánh Hòa; đánh giá thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của thành tựu, hạn chế trong việc giữ gìn, phát huy BSVH của dân tộc Raglai ở tỉnh Khánh Hòa hiện nay. Hai là, đề xuất phương hướng, giải pháp nâng cao hơn nữ hiệu quả giữ gìn và phát huy BSVH của dân tộc Raglai ở tỉnh Khánh Hòa hiện nay.
3.  Khả năng ứng dụng của luận án
Luận án góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận về văn hóa, bản sắc văn hóa dân tộc và bản sắc văn hóa dân tộc Raglai; việc giữ gìn và phát huy BSVH dân tộc Raglai ở tỉnh Khánh Hòa trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế. Luận án góp phần cung cấp thêm một cơ sở khoa học cho các nhà quản lý trong xây dựng chính sách nhằm giữ gìn, phát huy BSVH dân tộc Raglai ở Khánh Hòa nói riêng và các dân tộc thiểu số ở nước ta nói chung. Kết quả nghiên cứu có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo giảng dạy trong các cơ sở giáo dục trên địa bàn tỉnh.