Tư tưởng triết học paul holbach trong tác phẩm “hệ thống của tự nhiên” – giá trị và ý nghĩa lịch sử - NCS. Đoàn Thị May

Tên đề tài LATS:  tư tưởng triết học paul holbach trong tác phẩm “hệ thống của tự nhiên” – giá trị và ý nghĩa lịch sử
Ngành: TRIẾT HỌC
Mã số: 62.22.03.01  
Họ và tên nghiên cứu sinh: ĐOÀN THỊ MAY  
Người hướng dẫn khoa học: PGS,TS. ĐINH NGỌC THẠCH
Cơ sở đào tạo: TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XH & NV-ĐHQG. HỒ CHÍ MINH

1.    Tóm tắt nội dung luận án   
Paul Henri Thiery, Baron d’Holbach (1723 – 1789) là nhà triết học Pháp gốc Đức, nhà bách khoa thư, nhà văn, nhà triết học duy vật – vô thần, thành viên danh dự của Viện Hàn lâm khoa học Saint-Petersburg. Sự nghiệp sáng tạo của P.Holbach thật đồ sộ, đề cập đến các lĩnh vực bản thể luận, nhận thức luận, quan điểm đạo đức, chính trị – xã hội. Tác phẩm triết học chủ yếu của P.Holbach là “Hệ thống của tự nhiên, hay về các quy luật của thế giới vật chất và thế giới tinh thần” (1770), thường được gọi là tác phẩm “Hệ thống của tự nhiên”, được các nhà nghiên cứu đánh giá là tác phẩm tiêu biểu của chủ nghĩa duy vật thế kỷ XVIII. 
Hiểu được đầy đủ giá trị và ý nghĩa của tác phẩm "Hệ thống của tự nhiên”, thông qua đó hiểu được đóng góp của P.Holbach của P.Holbach đối với thời kỳ Khai sáng Pháp. Tác phẩm “Hệ thống của tự nhiên” có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển của chủ nghĩa duy vật, là biểu hiện sinh động và triệt để của chủ nghĩa duy vật thế kỷ XVIII; một số luận điểm của nó đã đến gần hình thức hiện đại của chủ nghĩa duy vật, tức chủ nghĩa duy vật biện chứng. Chủ nghĩa duy vật Pháp thế kỷ XVIII nói chung, chủ nghĩa duy vật P.Holbach trong “Hệ thống của tự nhiên” nói riêng, là cầu nối dẫn đến L.Feuerbach, và từ L.Feuerbach đến K. Marx. Chủ nghĩa duy vật trong lịch sử là một kho tàng quý giá của thế giới loài người mà sau này K.Marx và F.Engels là những người kế tục hoàn hảo nhất. Kế thừa có tính phê phán tư tưởng triết học của các nhà triết học Anh, Pháp, trong đó có P.Holbach về chủ nghĩa duy vật, về tính khoa học, về tính cách mạng đúng đắn, K.Marx và F.Engels đã sáng tạo ra chủ nghĩa duy vật biện chứng, đóng vai trò là thế giới quan và phương pháp luận khoa học cho giai cấp vô sản trong công cuộc cách mạng nhằm iải phóng con người thoát khỏi áp bức, bất công. Và, Đảng Cộng sản lấy đó làm kim chỉ nam cho mọi hành động, cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước hiện nay. Vì thế, nghiên cứu tư tưởng triết học Paul Holbach trong tác phẩm “Hệ thống của tự nhiên”, từ đó rút ra giá trị và ý nghĩa lịch sử là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực.
Tư tưởng triết học của P.Holbach trong tác phẩm “Hệ thống của tự nhiên” hình thành, chính là sự phản ánh những điều kiện lịch sử và yêu cầu cấp thiết của xã hội Tây Âu vào cuối thế kỷ XVII, đầu thế kỷ thứ XVIII đặt ra, đó là yêu cầu giải phóng cho nhân dân thoát khỏi chế độ phong kiến. Tư tưởng triết học của P. Holbach trong tác phẩm “Hệ thống của tự nhiên” còn là sự tiếp thu những tiền đề tư tưởng trước đó. Đó là tư tưởng triết học duy vật Hy Lạp cổ đại, tư tưởng triết học và văn hóa thời kỳ Phục Hưng thế kỷ XVII, tư tưởng triết học của J. Locke.
 Tư tưởng triết học của P. Holbach trong tác phẩm “Hệ thống của tự nhiên” hình là tổng hợp các nội dung: quan điểm về thế giới quan và nhân sinh quan, chính trị - xã hội. Về cơ bản, tác phẩm này mang tính chất tổng kết toàn bộ thành tựu của chủ nghĩa duy vật Pháp thế kỷ XVIII, nó phản ánh những nguyên lý triết học, đạo đức học và vô thần học. Những vấn đề đặt ra trong tác phẩm này mang tinh thần cách mạng cao cả và tính tiên phong táo bạo với thời đại. Chính vì vậy mà nó được mệnh danh là “Kinh Thánh” của chủ nghĩa duy vật và tư tưởng triết học của P. Holbach trong tác phẩm “Hệ thống của tự nhiên” mang tính “chiến đấu”, đòi quyền tự do- bình đẳng – bác ái cho người dân, là một trong những ngọn cờ lý luận tiên phong của cuộc cách mạng Pháp 1789.
Với nội dung đặc sắc, tư tưởng triết học của P. Holbach trong tác phẩm “Hệ thống của tự nhiên” đã để lại những giá trị quý báu cho lịch sử triết học phương Tây nói chung và triết học thế kỷ XVIII nói riêng. Đó là sự thể hiện tinh thần hoài nghi khoa học, sự phê phán chủ nghĩa duy tâm, thần bí. Góp phần phát triển chủ nghĩa duy vật trong hình thức thứ hai của của nó (chủ nghĩa duy vật siêu hình) lên bước phát triển mới, giảm bớt yếu tố máy móc, siêu hình, đồng thời đưa vào nội dung của nó những yếu tố triệt để hơn, trong đó có việc thoát dần ràng buộc với các thuyết hữu thần qua các phương án như tự nhiên thần luận, phiếm thần luận. Holbach đề cao bản chất, vai trò, giá trị và quyền con người trong xã hội. Cùng với những giá trị quý báu, tư tưởng triết học của P. Holbach trong tác phẩm “Hệ thống của tự nhiên” có ý nghĩa lịch sử trong việc góp phần vào sự phát triển của chủ nghĩa duy vật, vào sự phát triển giá trị nhân văn của phong trào Khai sáng Pháp và với thời đại ngày nay. Tuy nhiên, do điều kiện lịch sử quy định, tư tưởng triết học của P. Holbach trong tác phẩm “Hệ thống của tự nhiên” vẫn còn những hạn chế nhất định. Triết học của P. Holbach trong tác phẩm “Hệ thống của tự nhiên” mang tính máy móc, siêu hình khi hiểu vận động của sự vật ở dạng vận động nguyên thủy nhất – vận động cơ học; tính không triệt để và mâu thuẫn, duy vật về tự nhiên và duy tâm về xã hội, được thể hiện qua những quan niệm về vấn đề tôn giáo và đạo đức, vấn đề con người và giá trị con người trong xã hội.
         2. Những kết quả mới của luận án
  Luận án đã trình bày làm rõ một cách có hệ thống tư tưởng triết học của P.Holbach trong một tác phẩm điển hình là “Hệ thống của tự nhiên”. Trên cơ sở đó, luận án phân tích làm rõ những giá trị, hạn chế và rút ra ý nghĩa lịch sử của tư tưởng triết học P.Holbach trong tác phẩm “Hệ thống của tự nhiên”, góp thêm một ý tưởng về mối liên hệ lịch sử và tầm ảnh hưởng của P.Holbach đối với quá trình phát triển lịch sử tư tưởng triết học phương Tây, trong đó có sự ra đời của triết học Marx.
         3. Khả năng ứng dụng của luận án
         Việc nghiên cứu tư tưởng triết học của P.Holbach trong tác phẩm “Hệ thống của tự nhiên” một cách hệ thống cả về nội dung, giá trị và ý nghĩa lịch sử của nó, giúp chúng ta thấy rõ sự ảnh hưởng của tư tưởng triết học thời kỳ Khai sáng Pháp nói chung và tư tưởng triết học của P.Holbach trong tác phẩm “Hệ thống của tự nhiên” nói riêng đối với thời đại hiện nay. Đó là cách gián tiếp khẳng định giá trị, tính đúng đắn của thế giới quan duy vật biện chứng, chưa kể, điều đó cũng giúp chúng ta khai thác được những giá trị tham khảo có thể vận dụng vào thực tiễn của đất nước. Luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho việc học tập, nghiên cứu và giảng dạy của các cá nhân và tổ chức có liên quan.