Nghiên cứu cấu trúc và hoạt tính sinh học in vitro của một số aporphin alkaloid từ cây tơ xanh (Cassytha filiformis L.) - NCS. Bùi Thế Vinh

Tên đề tài luận án:     Nghiên cứu cấu trúc và hoạt tính sinh học in vitro của một số aporphin alkaloid từ cây tơ xanh (Cassytha filiformis L.)
Chuyên ngành:     Hóa sinh
Mã số:     62 42 30 15
Họ tên nghiên cứu sinh:     BÙI THẾ VINH
Người hướng dẫn khoa học:     PGS. TS. TRẦN CÔNG LUẬN
Cơ sở đào tạo:     Trường ĐH KHTN – ĐHQG.HCM
1. TÓM TẮT NỘI DUNG LUẬN ÁN:
Tơ xanh là một cây thuốc dân gian đã được dùng từ lâu và phổ biến tại nhiều nước trên thế giới. Thành phần có hoạt tính trong Tơ xanh là các alkaloid aporphin như actinodaphnin, cassythin, dicentrin, có tác dụng độc tế bào trên một số dòng tế bào ung thư như HeLa, Mel-5, HL-60, chống ngưng tập tiểu cầu và kháng ký sinh trùng Trypanosoma brucei brucei gây bệnh ngủ. Với hoạt tính sinh học thú vị này, Tơ xanh trở thành một đối tượng thu hút sự quan tâm nghiên cứu của các nhà khoa học trên thế giới. Luận án này được thực hiện nhằm nâng cao giá trị sử dụng của Tơ xanh, tận dụng được nguồn nguyên liệu làm thuốc.
Luận án phân lập và xác định được cấu trúc của 6 aporphin alkaloid lần lượt là: Cassythin (V0); Cassythidin (V1); Thalicminin (V2), đây là alkaloid lần đầu tiên được tách được từ Tơ xanh; Cassamedin (V3); 1,2;10,11-methylen dioxid – 3 methoxy -4-en aporphin (V4); 1,2-dimethylen dioxid - 3,10,11-trimethoxy oxoaporphin (V5). Qua tham khảo cơ sở dữ liệu trên Sci-finder (cập nhật ngày 20/06/2017), V4 và V5 là các chất mới, chưa có công bố nào về cấu trúc của chất này. 
- Trong thử nghiệm đánh bắt gốc hydroxyl tự do, hầu hết chất được thử có nồng độ % hoạt tính chống oxy hóa tối thiểu là 25 μg/ml và hoạt tính tối đa là 200 μg/ml. Trong thử nghiệm đánh bắt gốc tự do DPPH thì giá trị IC50 của các mẫu thử trong khoảng 5-20  µg/ml, cao nhất là Atp (alkaloid toàn phần) và V3 (1,2;10,11-methylen dioxid – 3 methoxy -4-en aporphin) với giá trị lần lượt là 6,18 µg/ml và 4,98 µg/ml. Kết quả cho thấy hỗn hợp các alkaloid cho hoạt tính cao nhất so với các alkaloid đơn chất.
- Hoạt tính gây độc tế bào: nhóm chất có tác dụng chính gây độc tế bào của Tơ xanh là alkaloid. Ở thử nghiệm SRB trên dòng HeLa thì IC50 của Atp là 7,03 µg/ml và cao chiết toàn phần MeOH là 19,99 µg/ml. Kết quả MTT trên dòng MCF-7 cho thấy hoạt tính cao nhất là V3, V4 và Atp, thấp nhất cũng là cao chiết MeOH toàn phần. Thử nghiệm WST-1 trên hai dòng tế bào A549 và HeLa cũng cho thấy cao chiết MeOH có hoạt tính thấp với giá trị IC50 > 200 µg/ml. Các mẫu thử nghiệm V0. V1 và Atp có giá trị IC50 trong khoảng 20-40 µg/ml. 
Về tìm hiểu cơ chế gây độc tế bào qua cảm ứng apoptosis, thử nghiệm Western blot cho thấy alkloid của Tơ xanh cảm ứng apoptosis qua con đường hoạt hóa enzym PARP từ đó dẫn đến hoạt hóa Caspase-3,  phân mảnh DNA và sự chết tế bào. 
2. NHỮNG KẾT QUẢ MỚI CỦA LUẬN ÁN:
- Phân lập và xác định cấu trúc của 6 aporphin alkaloid từ cây tơ xanh. Trong đó có hai chất mới qua tham khảo tại sci-finder cập nhật ngày 20/06/2017
- Lần đầu tiên công bố về hoạt tính chống oxi hóa in vitro của alkaloid từ Tơ xanh.
- Luận án cũng đã thử hoạt tính kháng khuẩn trên các vi khuẩn Gram âm, Gram dương cho thấy nhóm aporphin alkaloid từ Tơ xanh không có hiệu lực kháng khuẩn.
3. CÁC ỨNG DỤNG/ KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG TRONG THỰC TIỄN HAY NHỮNG VẤN ĐỀ CÒN BỎ NGỎ CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU: 
- Tiếp tục thử các hoạt tính khác của nhóm aporphin alkaloid như hoạt tính chống kết tập tiểu cầu, hoạt tính kháng ký sinh trùng trypanosoma và các ký sinh trùng nội bào khác. Hoạt tính đối vận trên các hệ dẫn truyền cholinergic, dopaminergic tác dụng an thần, cải thiện trí nhớ cũng là hoạt tính đặc trưng của nhóm aporphin alkaloid cần được nghiên cứu sâu hơn.
- Nghiên cứu các nhóm chất quan trọng khác có trong Tơ xanh như flavonoid, triterpenoid và nhóm chất nhầy.