ĐHQG-HCM đề xuất miễn học phí, cấp học bổng cho sinh viên, học viên sau đại học các ngành khoa học cơ bản

Ngày 1/4/2025, tại Nhà điều hành ĐHQG-HCM, hơn 60 nhà khoa học, chuyên gia giáo dục của ĐHQG-HCM đã tham gia tọa đàm lấy ý kiến góp ý cho Chương trình “Nâng cao năng lực đào tạo và nghiên cứu khoa học cơ bản tại ĐHQG-HCM đạt trình độ tiên tiến, ngang tầm khu vực và thế giới giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn 2045” (Chương trình).

Theo đó, mục tiêu của Chương trình là đưa nghiên cứu khoa học cơ bản (KHCB) trở thành nền tảng phát triển kỹ thuật, công nghệ, đổi mới sáng tạo quốc gia, ươm mầm nhân tài khoa học, là tiền đề cho các phát minh và làm chủ công nghệ chiến lược, đóng góp cho sự phát triển nhanh, bền vững, thúc đẩy tiến bộ xã hội, làm giàu thêm kho tàng tri thức nhân loại và nền văn hóa Việt Nam. Đến năm 2030, các ngành Toán học, Vật lý, Hóa học, Khoa học môi trường, Kinh tế, Quản lý, Ngôn ngữ thuộc tốp 100-150 thế giới; Các ngành Sinh học, Khoa học trái đất thuộc tốp 200-250 thế giới theo bảng xếp hạng QS.

3 trụ cột thực hiện Chương trình

Chương trình được thiết kế với cách tiếp cận đồng bộ, kết hợp giữa phát triển nhân tài, đầu tư đẩy mạnh tích hợp sâu nghiên cứu cơ bản với các công nghệ chiến lược, đổi mới sáng tạo, với phát triển cơ sở hạ tầng nghiên cứu hiện đại. Theo đó, ba trụ cột thực hiện chương trình bao gồm:

• Phát triển nhân tài khoa học lĩnh vực khoa học cơ bản và khoa học liên ngành: Miễn học phí, cấp học bổng cho sinh viên, học viên sau đại học theo học các ngành khoa học cơ bản; Thu hút và tài trợ cho các nhà khoa học trẻ xuất sắc, nhà khoa học đầu ngành đến làm việc tại ĐHQG-HCM; Đổi mới chương trình đào tạo các ngành khoa học cơ bản, gắn với các công nghệ chiến lược; Phát triển các môn học MOOC cho các lĩnh vực khoa học cơ bản; Nâng cao năng lực giảng dạy các môn toán và khoa học (STEM) cho giảng viên đại học, giáo viên phổ thông; tổ chức các hoạt động trải nghiệm STEM cho học sinh, sinh viên.
• Tích hợp nghiên cứu cơ bản với các công nghệ chiến lược, với đổi mới sáng tạo: Phát triển các nhóm nghiên cứu mạnh về Toán học, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Khoa học trái đất, Khoa học biển gắn với các công nghệ chiến lược; Phát triển các nhóm nghiên cứu mạnh về lĩnh vực khoa học xã hội, bao gồm triết học, xã hội học, tâm lý học, kinh tế học, ngôn ngữ học, nhân học, khoa học chính trị, lịch sử, địa lý, luật, truyền thông; Phát triển các trung tâm xuất sắc về các công nghệ chiến lược, bao gồm: trí tuệ nhân tạo, chip – bán dẫn, công nghệ sinh học – y sinh, công nghệ hóa dược, công nghệ vật liệu, năng lượng hạt nhân và năng lượng tái tạo; Thành lập trung tâm đổi mới sáng tạo;
• Xây dựng hạ tầng nghiên cứu hiện đại, đồng bộ với chuyển đổi số: Thành lập trung tâm dữ liệu phục vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học cơ bản; Thành lập 3 phòng thí nghiệm hiện đại phục vụ đào tạo và nghiên cứu về vật lý, hóa học, sinh học; Thành lập phòng thí nghiệm nghiên cứu liên ngành.

ĐHQG-HCM có nhiều tiền đề thuận lợi để phát triển Khoa học Cơ bản

PGS.TS Vũ Hải Quân, Giám đốc ĐHQG-HCM cho biết trong những năm qua, ĐHQG-HCM đã đạt nhiều thành tựu nổi bật trong nghiên cứu và đào tạo các ngành KHCB và khoa học liên ngành. Riêng trong năm 2024, ĐHQG-HCM có hơn 3.000 bài báo khoa học được công bố trên các tạp chí quốc tế uy tín thuộc danh mục ISI/Scopus, trong đó có hơn 45% thuộc lĩnh vực KHCB.

ĐHQG-HCM là đơn vị dẫn đầu cả nước vế số chương trình đào tạo được xếp hạng thế giới (18 chương trình được xếp hạng, trong đó có 15 chương trình được xếp trong tốp 500 thế giới, trong số này với nhiều chương trình thuộc lĩnh vực KHCB); 154 chương trình đạt chuẩn kiểm định quốc tế. Các thành tựu nổi bật này cùng với đội ngũ giảng viên hùng hậu, tài năng trong lĩnh vực KHCB (10 Giáo sư, 71 Phó Giáo sư và 330 Tiến sĩ) và mạng lưới hợp tác với các đối tác doanh nghiệp, đối tác học thuật trong và ngoài nước được phát triển mạnh mẽ là tiền đề để ĐHQG-HCM triển khai hiệu quả Chương trình.

Theo PGS.TS Vũ Hải Quân, các ý kiến tại tọa đàm sẽ được tổ soạn thảo tiếp thu và hoàn thiện Chương trình, sớm trình cơ quan có thẩm quyền xem xét, phê duyệt.

Thảo luận tại tọa đàm, đại diện lãnh đạo các đơn vị thành viên, các nhà khoa học đều nhất trí với Chương trình. Các nhà khoa học cho rằng đây là cơ hội để ĐHQG-HCM thúc đẩy phát triển các ngành nghiên cứu KHCB.

GS Lê Văn Việt Mẫn, Trường ĐH Bách khoa cho rằng để thực hiện nghiên cứu KHCB còn có đội ngũ trong lĩnh vực kỹ thuật công nghệ, khoa học ứng dụng. Do đó việc phát triển nhân tài KHCB cần chú ý hơn đến đội ngũ ngoài các ngành KHCB. Đồng thời, ĐHQG-HCM nên đưa ra các đầu bài cụ thể trong từng lĩnh vực KHCB.

Tiếp nối ý kiến của GS Lê Văn Việt Mẫn, PGS.TS Nguyễn Văn Thuận, Trường ĐH Quốc tế kiến nghị KHCB không chỉ bao hàm các phân ngành toán, lý, hóa, sinh. Tất cả lĩnh vực khoa học đều có nghiên cứu cơ bản. Do đó, cần làm rõ khái niệm KHCB trong Chương trình. Đối với trụ cột 1, cần bổ sung nâng cao năng lực đào tạo sau đại học (học viên cao học, nghiên cứu sinh) tương đương với các nước tiên tiến khu vực và thế giới.

GS.TS Võ Văn Sen, nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH&NV đề xuất định nghĩa thuật ngữ “khoa học xã hội và nhân văn”, xây dựng nền tảng KHCB đặc thù của ĐHQG-HCM và đầu tư nhiều hơn cho KHCB như thực hiện hệ giáo trình chuẩn của ĐHQG-HCM cho chương trình cơ sở.

Theo PGS.TS Nguyễn Tuyết Phương, Trường ĐH Khoa học tự nhiên, dự thảo cần bổ sung giải pháp tăng cường hợp tác nghiên cứu khoa học với các nhóm nghiên cứu cơ bản trên thế giới. Việc hợp tác này sẽ giúp phát triển các nhóm nghiên cứu KHCB của ĐHQG-HCM. Đồng thời, Chương trình nên có nội dung kết hợp với doanh nghiệp trong hoạt động nghiên cứu và phát triển.

Chia sẻ quan điểm trên, TS Trần Thanh Long, Trường ĐH Kinh tế - Luật bày tỏ sự nhất trí cần quan tâm đến xã hội hóa và thu hút từ nguồn lực của doanh nghiệp khi triển khai nghiên cứu KHCB.

Tọa đàm còn lắng nghe các góp ý về thu hút nguồn lực doanh nghiệp đầu tư vào các nghiên cứu KHCB; chấp nhận rủi ro và đầu tư dài hạn cho các ngành KHCB để tạo các sản phẩm tầm cỡ; đào tạo KHCB phải gắn liền nhu cầu xã hội để tăng cơ hội việc làm cho sinh viên…