Ngày 24/3/2025, ĐHQG-HCM đã có phiên làm việc với đoàn công tác Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội về dự án Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Tại buổi làm việc, các nhà khoa học, chuyên gia đã có những thảo luận, đóng góp sâu sắc nhằm hoàn thiện dự thảo Luật này.
Phát biểu tại buổi làm việc, PGS.TS Vũ Hải Quân - Giám đốc ĐHQG-HCM kỳ vọng thông qua buổi làm việc, các chuyên gia, nhà khoa học tại ĐHQG-HCM sẽ tham gia thảo luận, đóng góp ý kiến hướng đến phát triển nền khoa học, công nghệ chung của quốc gia, bao gồm cả dự án Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo.
Đồng chí Nguyễn Phương Tuấn - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đã phát biểu định hướng cho buổi làm việc. Theo đó, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội mong muốn được lắng nghe các nội dung liên quan đến tên dự thảo Luật; cách thức, định hướng đảm bảo nguồn nhân lực chất lượng cao; Quỹ phát triển khoa học, công nghệ; nguồn ngân sách chi cho hoạt động khoa học công nghệ; hợp tác quốc tế về phát triển khoa học công nghệ, Nghị quyết số 193 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Nhiều kết quả nổi bật về hoạt động khoa học, công nghệ
TS. Thái Thị Tuyết Dung - Phó Trưởng ban phụ trách Ban Thanh tra - Pháp chế ĐHQG-HCM, cho biết năm 2024, ĐHQG-HCM có 3.023 giảng viên, trong đó 1.620 người có trình độ tiến sĩ trở lên. ĐHQG-HCM đã công bố 3.168 bài báo Scopus, chiếm 13,6% tổng số cả nước, với 40% thuộc Q1 và tỉ lệ trích dẫn tăng 55,3%. Về sở hữu trí tuệ, ĐHQG-HCM có 891 đơn đăng ký bảo hộ, 318 bằng được cấp, 7 bằng sáng chế quốc tế và 13 đơn đang thẩm định. ĐHQG-HCM cũng là một trong ba IP HUB của Việt Nam do WIPO công nhận. Ngoài ra, ĐHQG-HCM thuộc nhóm 40% đại học xuất sắc nhất thế giới, xếp hạng 901-950 toàn cầu và đứng thứ 184 châu Á.
Đánh giá việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15, TS Thái Thị Tuyết Dung cho rằng, Nghị quyết này mở ra nhiều cơ chế đặc thù để hỗ trợ khoa học, công nghệ nhưng vì phạm vi áp dụng của NQ này không cho phép cấp vốn, hỗ trợ ngân sách cho ĐHQG-HCM phát triển KHCN dù ĐHQG-HCM đóng trên địa bàn TPHCM. Qua đó, ĐHQG-HCM đề xuất các chính sách để Nghị quyết 98 phát huy hiệu quả tốt nhất về khoa học và công nghệ, gồm: trở thành đối tác thực hiện các nghiên cứu trọng điểm về đô thị thông minh, công nghệ bán dẫn, công nghệ sinh học, năng lượng mới và kinh tế số; được hỗ trợ triển khai AI, dữ liệu lớn, điện toán đám mây trong nghiên cứu khoa học và đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp. ĐHQG-HCM cũng đề nghị TP.HCM thành lập Trung tâm Đổi mới Sáng tạo tại ĐHQG-HCM, áp dụng chính sách miễn thuế thu nhập cá nhân 5 năm cho chuyên gia, nhà khoa học; tài trợ nghiên cứu, chuyển giao công nghệ thông qua ngân sách hỗ trợ R&D và ươm tạo khởi nghiệp; đồng thời cấp học bổng sau đại học cho các ngành khoa học cơ bản và công nghệ kỹ thuật trọng điểm.
“Việc thực hiện Luật Khoa học và Công nghệ 2013 đang gặp nhiều khó khăn, vướng mắc như thiếu cơ chế, chính sách thu hút nhà khoa học, giảng viên trình độ cao, trong khi kinh phí nghiên cứu còn hạn chế, cơ sở vật chất chưa đáp ứng nhu cầu. Đồng thời, chưa có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư; công tác quản lý còn bất cập do phân cấp, phân quyền chưa rõ ràng, thiếu tự chủ cho các tổ chức khoa học, công nghệ công lập, vì vậy việc sửa đổi Luật Khoa học và công nghệ lần này cần sửa toàn diện, có nhiều giải pháp đột phá để thực hiện đúng tinh thần Nghị quyết 57 của Bộ chính trị”, TS Thái Thị Tuyết Dung nói.
Trăn trở về tên luật, các nội hàm trong dự thảo
Trước phát biểu của đồng chí Nguyễn Phương Tuấn, PGS.TS Vũ Hải Quân đồng thuận với các vấn đề được nêu ra. Trong đó, Giám đốc ĐHQG-HCM nhấn mạnh cần quan tâm đến đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Đồng thời, vấn đề về quỹ phát triển dành cho khoa học, công nghệ và hợp tác quốc tế cũng cần được chú trọng. “Tôi cho rằng trường đại học phải là tổ chức khoa học công nghệ. Sứ mệnh của đại học bên cạnh đào tạo chính là hoạt động nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ”, PGS.TS Vũ Hải Quân nhấn mạnh.
Tại buổi làm việc, các nhà khoa học đã đóng góp rất nhiều ý kiến sâu sắc, cụ thể cho dự thảo Luật lần này. Đối với tên gọi “Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo”, phần lớn các nhà khoa học đề xuất giữ nguyên tên cũ “Luật Khoa học và Công nghệ” thay vì thêm cụm từ “Đổi mới sáng tạo”. Điều này xuất phát từ bản chất của việc nghiên cứu là không ngừng tìm tòi ra những điều mới, phục vụ cộng đồng. Việc thêm cụm từ này có thể tạo ra sự trùng lặp không cần thiết, ảnh hưởng đến các điều khoản khác trong luật.
Liên quan đến quy định về rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, các chuyên gia đề xuất bổ sung việc chấp nhận rủi ro trong khoa học, công nghệ và đổi mới cùng hướng giải quyết cụ thể. “Nội dung dự thảo cho phép chấp nhận rủi ro đối với các nhà khoa học. Tuy nhiên, trên thực tế, việc nghiên cứu miệt mài nhưng không cho ra kết quả cuối cùng lại không chỉ là rủi ro mà còn liên quan đến yếu tố may mắn. Nhà khoa học có thể thay đổi định hướng đề tài nhưng phải ra trước hội đồng tài chính để giải thích. Vậy dự thảo luật mới nên có những điều luật cụ thể hơn về thay đổi định hướng nghiên cứu, giúp giảm áp lực và thủ tục cho nhà khoa học”, PGS.TS Nguyễn Phương Thảo - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Bệnh Truyền nhiễm ĐHQG-HCM bày tỏ.
Các nhà khoa học cũng đề xuất các nội dung liên quan đến đào tạo nguồn nhân lực, hợp tác quốc tế, thương mại hóa sản phẩm và chính sách thu hút các nhà khoa học trong và ngoài nước.
PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình - Viện trưởng Viện Phát triển Chính sách ĐHQG-HCM đề xuất, dự thảo luật mới nên có những chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp tư nhân hoặc nước ngoài. Đồng thời, dự thảo cần có những nội dung định hướng cho Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp, tránh tình trạng chồng chéo về pháp lý.
GS.TS Nguyễn Thị Thanh Mai - Phó Giám đốc ĐHQG-HCM nhấn mạnh việc phát triển nhân tài. Hiện nay, dự thảo luật chỉ mới đề cập đến các học bổng nhưng chưa thể hiện được các chính sách ưu đãi khác trong quá trình đào tạo nhân tài. GS.TS Nguyễn Thị Thanh Mai đề xuất miễn, giảm học phí cho các chương trình đào tạo khoa học công nghệ trọng điểm quốc gia.
Kết thúc phần trao đổi, Giám đốc ĐHQG-HCM Vũ Hải Quân cho biết, với tiềm lực lớn và thành tựu nổi bật về về khoa học, công nghệ, ĐHQG-HCM kiến nghị Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường bổ sung dự thảo Luật: (1) Đưa hai Đại học quốc gia là tổ chức khoa học công nghệ công lập đặc biệt, có cơ chế đặc biệt. Đồng thời, tổ chức khoa học công nghệ công lập đặc biệt có thể được áp dụng các chính sách của Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia để phát huy tất cả tiềm lực mà các tổ chức này đang có. (2) Không áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp đối cơ sở giáo dục đại học công lập có nhiều hoạt động khoa học công nghệ vì hoạt động giáo dục là hoạt động phi lợi nhuận, hoặc có quy định chuyển số tiền thuế mà cơ sở giáo dục đại học phải đóng để đầu tư cho hoạt động khoa học công nghệ của các đơn vị.
PGS.TS Vũ Hải Quân biết thêm, khi ĐHQG-HCM làm việc với một số địa phương về triển khai Nghị quyết số 57, các địa phương cũng đang lúng túng về câu chuyện chi cho nghiên cứu và phát triển đạt 2% GDP. Doanh nghiệp cũng mong muốn được tham gia, đồng hành cùng địa phương, trường đại học để triển khai nội dung này. Ông cũng chia sẻ thêm “không phải Sở Khoa học Công nghệ nào cũng có đủ khả năng, điều kiện xây dựng các chương trình khoa học công nghệ, thẩm định các đề tài nghiên cứu. Trong khi đó, các trường đại học lớn đã có sẵn nền tảng chuyển đổi số, có hội đồng khoa học và đào tạo nên có thể thực hiện điều này một cách thuận lợi”. Bên cạnh đó, PGS.TS Vũ Hải Quân cho biết, Nghị quyết số 57 đã thể hiện rõ tinh thần thu hút đội ngũ trí thức chất lượng cao ở nước ngoài về Việt Nam công tác. Tuy nhiên, hiện nay dự thảo luật còn chung chung, vì vậy cần phải cụ thể, chi tiết hơn về chính sách, tiêu chuẩn, điều kiện, để thu hút, tuyển dụng nhân tài.
Phát biểu tại buổi làm việc, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là yếu tố then chốt để quốc gia phát triển bứt phá trong kỷ nguyên mới. Ông Hoan khẳng định Nghị quyết số 57 đã đề ra những định hướng quan trọng, nhưng điều cốt lõi là hiện thực hóa nghị quyết, tạo bước ngoặt trong nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo. Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị ĐHQG-HCM đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển công nghệ, đóng góp thiết thực vào kinh tế - xã hội, xứng tầm hạt nhân của khu đô thị sáng tạo phía Đông TP. Hồ Chí Minh.
Đồng chí Lê Minh Hoan bày tỏ sự nhất trí cao với những đóng góp, ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học của ĐHQG-HCM. Phó Chủ tịch Quốc hội kỳ vọng những ý kiến này sẽ góp phần thúc đẩy việc xây dựng dự thảo luật sẽ chi tiết hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà khoa học trong nghiên cứu và ứng dụng.
KHẮC HIẾU
Hãy là người bình luận đầu tiên