Đặc điểm ngữ âm của các thổ ngữ tiếng Quảng Ngãi - NCS. Trần Thị Thuý An

Tên luận án: Đặc điểm ngữ âm của các thổ ngữ tiếng Quảng Ngãi
Chuyên ngành: Ngôn ngữ học
Mã số: 9229020
Họ và tên nghiên cứu sinh: Trần Thị Thuý An
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Công Đức
Tên cơ sở đào tạo: Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQG-HCM.
+ Tóm tắt nội dung luận án
Luận án với tên gọi Đặc điểm ngữ âm các thổ ngữ tiếng Quảng Ngãi đã miêu tả chi tiết đặc điểm ngữ âm của các thổ ngữ trong tiếng Quảng Ngãi, so sánh đặc điểm ngữ âm giữa các thổ ngữ với nhau và với tiếng Việt toàn dân. Dựa trên cơ sở lý thuyết ngữ âm học, âm vị học cũng như lý thuyết biến âm cùng với cơ sở thực tiễn là ranh giới địa lý và đặc điểm hệ thống ngữ âm tiếng Quảng Ngãi, luận án xác định được ba nhóm thổ ngữ chính của tiếng Quảng Ngãi là nhóm thổ ngữ phía Bắc, nhóm thổ ngữ trung tâm và nhóm thổ ngữ phía Nam. Luận án đã miêu tả đặc điểm ngữ âm các thổ ngữ tiếng Quảng Ngãi với cấu trúc âm tiết gồm các thành phần là âm đầu, vần cái và thanh điệu. Các hệ thống này có khá nhiều điểm khác biệt so với tiếng Việt toàn dân. Còn khi so sánh với vùng phương ngữ Nam, các hệ thống này thể hiện nhiều biến thể đa dạng, tập trung chủ yếu ở vần cái. Đối với hệ thống vần nửa mở và vần khép, các hiện tượng biến đổi vần trong tiếng Quảng Ngãi xoay quanh ba xu hướng, gồm (1) trung hòa hóa âm đỉnh vần, (2) giản lược âm đỉnh vần và (3) rụng kết vần là bán nguyên âm cuối. Những xu hướng biến đổi này cũng có thể tìm thấy ở một số giọng địa phương khác thuộc phương ngữ Nam. Kết quả phân tích biến đổi ngữ âm cho thấy, hệ thống vần của nhóm thổ ngữ Nam xảy ra nhiều hiện tượng biến đổi hơn so với nhóm thổ ngữ phía Bắc và nhóm thổ ngữ trung tâm. Điều này có thể lý giải bởi sự tiếp xúc sâu rộng giữa nhóm thổ ngữ phía Nam với tiếng địa phương lân cận nó (tiếng Bình Định). Trong khi đó, nhóm thổ ngữ phía Bắc lại không ghi nhận nhiều trường hợp giao thoa với tiếng Quảng Nam.
Luận án sử dụng lý thuyết xây dựng bản đồ ngôn ngữ của Phương ngữ học địa lý cùng với việc ứng dụng phần mềm ArcGIS để xây dựng tập bản đồ thể hiện sự phân bố các hiện tượng biến âm trong tiếng Quảng Ngãi. Dữ liệu biến âm thể hiện trên bản đồ chính là kết quả miêu tả, phân tích đặc điểm ngữ âm của các thổ ngữ tiếng Quảng Ngãi được trình bày ở chương 2 của luận án. Kết quả là chúng tôi xây dựng được tập 36 bản đồ biến âm, gồm 02 bản đồ thể hiện trường hợp biến đổi ở vần mở, 15 bản đồ thể hiện trường hợp biến đổi ở vần nửa mở và 19 bản đồ thể hiện trường hợp biến đổi ở vần khép. 
+ Những kết quả của luận án
1.  Xác định được ba nhóm thổ ngữ trong tiếng Quảng Ngãi dựa vào các tiêu chí về cơ sở lí thuyết và cơ sở thực tiễn.
2.  Miêu tả chi tiết đặc điểm ngữ âm của từng nhóm thổ ngữ trong tiếng Quảng Ngãi.
3.  Thể hiện kết quả so sánh khác biệt ngữ âm giữa các thổ ngữ tiếng Quảng Ngãi với nhau và với tiếng Việt toàn dân, theo đó, sự khác biệt ở phần vần là đáng kể nhất.
4.  Chỉ ra và lí giải xu hướng biến đổi vần trong tiếng Quảng Ngãi, đó là trung hòa hóa âm đỉnh vần, giản lược âm đỉnh vần và rụng kết vần.
5.  Trình bày dữ liệu biến đổi ngữ âm trong các thổ ngữ tiếng Quảng Ngãi gồm vần mở, vần nửa mở, vần khép.
6.  Xây dựng tập bản đồ gồm 36 bản đồ thể hiện kết quả phân bố biến đổi ngữ âm trong các thổ ngữ tiếng Quảng Ngãi.
+ Các ứng dụng/ khả năng ứng dụng trong thực tiễn hoặc những vấn đề còn bỏ ngỏ cần tiếp tục nghiên cứu:
1. Từ những hiểu biết về đặc điểm ngữ âm các thổ ngữ tiếng Quảng Ngãi có thể giúp người nghiên cứu ngôn ngữ phát hiện điểm giống và khác của phương ngữ đó so với tiếng Việt toàn dân, góp phần khắc phục lỗi sai thông thường về chính tả/ chính âm cho người sử dụng phương ngữ.
2. Kết quả nghiên cứu của luận án có thể dùng như một nguồn tài liệu tham khảo cho những người nghiên cứu và giảng dạy Phương ngữ học, Lịch sử ngữ âm tiếng Việt,…
3. Ứng dụng để giảm những lỗi về cách phát âm âm cuối, thanh điệu trong việc dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ.
4. Kết quả luận án cũng giúp ích cho những người làm công tác xây dựng bản đồ với các mục đích ngoài ngôn ngữ.